Słońce wschodzi raz na dzień | Krótka Historia Polskiego Kina cz. II

Zapraszamy na kolejny pokaz z cyklu Krótka historia polskiego kina część II.: twórcy osobni.

26 maja o godz. 18:00 obejrzymy film Słońce wschodzi raz na dzień w reżyserii Henryka Kluby z 1967 r.

Chłopski przywódca z Beskidów zakłada tuż po wojnie osadę na Ziemiach Odzyskanych. Buduje z chłopami szkołę, ceglarnię i tartak. Towarzysze komuniści próbują wymusić na nim zgodę na oddanie dla ogółu ich społecznej własności. Trwa spór o władzę ludu.

Haratyk (Franciszek Pieczka), charyzmatyczny góral wyrasta po wojnie na chłopskiego przywódcę w swej wsi w Beskidach. Za namową przybysza spoza regionu wyprawia się z grupą mieszkańców na Ziemie Odzyskane, by w regionie Śląska założyć chłopską osadę.

Udaje mu się uzyskać pozwolenie na zajęcie ziemi, ale żadnej innej pomocy. Stosunki na wsi i uroczystości publiczne pokazują rywalizującą o chłopa dwuwładzę kościoła i partii. Trudem własnych rąk ludzie Haratyka budują wiejską szkołę, ceglarnię i tartak. Wtedy Urząd Bezpieczeństwa przypomina im o konieczności przekazania społecznej własności na rzecz ogółu. Chłopi buntują się, gdyż inaczej rozumieją głoszoną przez propagandę władzę ludu. Negocjuje z nimi lokalny sekretarz partyjny, były partyzant „Mały” (Marian Kociniak). Na znak protestu Haratyk pali tartak, przenosi się ze swoimi ludźmi do lasu i stawia zbrojny opór. Zdradza go wiejski buntownik Górniok (Ryszard Filipski) i oddaje w ręce UB.

Po trzech latach Haratyk wychodzi z więzienia. W pierwotnej wersji zakończenia chłopski przywódca po wyjściu z więzienia, nierozpoznawany, skazany był na żebractwo. Reżyser zmuszony do pozytywnego rozwiązania konfliktu dokręcił drugie zakończenie, w którym bohater po odbyciu kary otrzymuje od partii drugą szansę.

Ludowa ballada w reżyserii Henryka Kluby stanowi oryginalną interpretację filmu socrealistycznego o dojrzewaniu chłopstwa do ideologii socjalizmu. Chłopi samoorganizują się i bronią idei władzy ludu. Twórca dowartościowuje tę walkę mityczną oprawą plastyczną na wzór malarstwa naiwnego oraz muzyczną – pieśniami według kompozycji Zygmunta Koniecznego w wykonaniu chóru z Istebnej.

Film budzi pozytywne skojarzenia ze sztuką Siergieja Paradżanowa, ormiańskiego autora filmowego, twórcy arcydzieła „Cienie zapomnianych przodków” (1965). Autorem scenariusza, dialogów i tekstów pieśni był Wiesław Dymny, aktor, pisarz i poeta, artysta „Piwnicy pod Baranami”. Jego współpraca scenariuszowa i scenograficzna z Klubą zaczęła się od robotniczej ballady „Chudy i inni” (1966) i zaowocowała jeszcze filmem „Pięć i pół bladego Józka” (1971).

SŁOŃCE WSCHODZI RAZ NA DZIEŃ
Reżyseria: Henryk Kluba
Scenariusz: Wiesław Dymny
Muzyka: Zygmunt Konieczny
Zdjęcia: Wiesław Zdort
Występują: Franciszek Pieczka, Zdzisław Maklakiewicz, Ryszard Filipski, Marian Kociniak, Teresa Marczewska i inni

Krótka historia polskiego kina część II.: twórcy osobni

Kontynuacja przeglądu zawiera wybitne dzieła stworzone przez twórców, którzy nie wpisywali się w wiodące nurty, często stronili od grup twórczych czy formacji artystycznych. Byli swoistymi wolnymi elektronami, których filmy posiadały pewien osobisty sznyt. Były nie do pomylenia z dziełami kogokolwiek innego, autorskie, osobne.

Tacy twórcy i twórczynie, często działający na marginesie i podążający własnymi ścieżkami, po latach zyskiwali status wizjonerów. I faktycznie pchali polskie kino na nowe, niezbadane ścieżki. Ich filmy, mimo, że często nie dające się prosto zaszufladkować, nieoczywiste i zaskakujące, nadal olśniewają świeżością formy i prawdziwie autorskim wymiarem.

W przeglądzie znalazły się zarówno odważne eksperymenty formalne jak i nieoczywiste filmy gatunkowe. Dzieła kultowe i zapomniane arcydzieła. Ale przede wszystkim filmy, które, także dzięki wspaniałej cyfrowej rekonstrukcji, nadają się idealnie do ponownego odkrycia w kinach.

Tytuły i terminy pokazów:

26.05 – Słońce wschodzi raz na dzień, reż. Henryk Kluba 1967

30.06 – Trzecia część nocy, reż. Andrzej Żuławski 1971

28.07 – Na wylot, reż. Grzegorz Królikiewicz, 1972

25.08 – Rejs, reż. Marek Piwowski, 1970

29.09 – Konopielka, reż. Witold Leszczyński 1982

27.10 – Krzyk, reż. Barbara Sass 1983

24.11 – O-bi O-ba. Koniec cywilizacji, reż. Piotr Szulkin 1984

Obejrzeliśmy już:

25.02, godz. 18:30 – Ostatni dzień lata, reż. Tadeusz Konwicki 1958

24.03, godz. 18:00 – Nóż w wodzie, reż. Roman Polański 1962

28.04 – Ręce do góry, reż. Jerzy Skolimowski 1967

Organizator przeglądu: Stowarzyszenie Kin Studyjnych

Kurator przeglądu: Tomasz Kolankiewicz

Partnerzy: WFDiF, DI Factory

Przegląd współfinansowany ze środków Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej